فتوای استفاده از چرم
درباره چرم و فتوای نجس بودن آن می گویند که چرم نجس چرمی است که از پوست حیوانات حرام گوشت یا از پوست حیوانات حلال گوشتی که به روش اسلامی ذبح نشده اند به دست می آید. چرم طبیعی که از حیوان حلال گوشت با ذبح اسلامی ساخته شده و از مسلمان و بازار اسلامی تهیه می شود، حلال می باشد.
حکم شرعی چرم و فتوای آن
در مذاهب اسلامی، استفاده از پوست حیوانات حلال گوشت در صورت تذکیه (ذبح شرعی) با دباغی یا بدون دباغی پاک می باشد و خواندن نماز در لباس تهیه شده از آن صحیح است،
اما چرمی که از پوست حیوانات حرام گوشت و نجس مانند سگ و خوک (از نظر فقهای امامی، البته خوک بیشتر از نظر فقهای اهل‌سنت است ) حتی اگر تذکیه و دباغی کرده باشند، استفاده از آن جایز نمی باشد.[۱][۲][۳][۴]
برخی درباره چرم و فتوای آن گفته اند استفاده کردن از پوست حیوانات حرام گوشت و غیرنجس مانند روباه و پلنگ و… در صورت انجام تذکیه و دباغی شده، در همه کارها به جز خواندن نماز جایز می باشد.(در رابطه با چرم و فتوای بیشتر فقهای امامی)[۵][۶][۷]
استفاده از پوست جسد حیوان حلال گوشت (حیوانی که مرده و به روش اسلامی ذبح نشده)، حتی اگر دباغی شده باشد، حرام و نجس است و نماز خواندن با چرم تهیه شده از آن باطل می باشد.(در رابطه با چرم و فتوای فقهای امامی)[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]
استفاده از چرم و فتوای حنفیان و شافعیان می گوید، دباغی کردن پوست جسد حیوانات حلال گوشت را باعث پاک شدن آن دانسته البته به جز خوک از نظر حنفیان، و سگ و خوک از نظر شافعیان.[۱۳][۱۴]
خرید چرم و فتوای آن
در رابطه با خرید چرم و فتوای آن آمده است که خرید چرم از بازار مسلمانان اَماره تذکیه می باشد، فقها با توجه به احادیث [۱۵] به پاک بودن پوست و خرید چرم از بازار مسلمانان حکم داده اند و پرسش و جست و جو درباره تذکیه آن را لازم نمی دانند. [۱۶][۱۷]
چرمی که از کشورهای اسلامی وارد می شود، برخلاف چرمی که از کشورهای غیر اسلامی می خرید، از نظر فقهی پاک می باشد، مگر اینکه از ذبح غیرشرعی حیوانات به دست آمده باشد. [۱۸][۱۹]
برخی فقها در رابطه با موضوع چرم و فتوای آن می گویند استفاده از چرمی که از غیرمسلمان خریداری شده، اما از تذکیه آن اطمینان دارید، جایز است.[۲۰][۲۱]
اگر مشخص نباشد چرم به کار رفته در تولید کفش ، کیف ، لباس ، کمربند و… از پوست حیوانات تذکیه شده است یا از جنس دیگری مانند چرم مصنوعی است، از نظر فقها باید آن را پاک دانست و نیاز به بررسی و پرسش ندارد.[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]
وسایل چرمی منسوب به پیامبر اسلام
همچنین برای استفاده از چرم و فتوای آن در منابع آمده است که برخی از وسایل شخصی پیامبر اکرم، چون کفش و سجاده و بالش، از پوست و چرم بوده است، [۲۶][۲۷][۲۸][۲۹] برخی از کفش‌های ساده پوستی منسوب به پیامبر (ص) می باشد که در موزه طوپقاپی سرای ترکیه نگهداری می‌کنند. [۳۰]
برخی پیمان‌های میان پیامبر و قبایل عرب را نیز بر روی پوست می نوشتند.
استفاده از چرم و فتوای آن در شرایط مختلف
نجس بودن یا نبودن چرمهای طبیعی در شرایط کلی:
اگر یقین دارید که حیوان، ذبح شرعی شده، آن چرم پاک و حلال می باشد.
اگر یقین دارید که حیوان، ذبح شرعی نشده آن چرم نجس می باشد.
اگر شک داریم که حیوان، ذبح شرعی شده است یا خیر؟ آن چرم نجس نمی باشد ولی باید شرایط زیر را در نظر بگیرید:
اگر از بازار مسلمانان خریداری کرده اید، آن چرم پاک می باشد.
اگر از دست مسلمانان گرفته اید، آن چرم پاک می باشد.
اگر مارک کشور اسلامی روی آن است، آن چرم پاک می باشد.
احکام چرم و فتوای برخی از فقها دین
آیت الله مکارم شیرازی
پرسش: استفاده از محصولات چرمى که از کشورهاى خارجى خریدارى شده و به ذبح اسلامى آن شک داریم، حکم استفاده از این چرم و فتوای آن چیست؟
پاسخ : محصولات چرمى، خواه ذبح اسلامى شده باشد یا ذبح غیر اسلامى، پاک است و خرید و فروش آن جایز می باشد؛ اما برای استفاده از گوشت و اجزاى خوردنى آن باید حیوان حتماً ذبح اسلامى شده باشد.
آیت الله سیستانی
پرسش: در خارج از ایران مبل چرمی خریداری کردیم که مطمئن نیستیم چرم آن از کشور اسلامی است یا خیر، حکم این چرم و فتوای استفاده از آن چیست؟
پاسخ: اگر یقین به طبیعی بودن آن چرم ندارید محکوم به طهارت می باشد و پاک است و تفحص درباره آن واجب نیست، ولی اگر یقین به طبیعی بودن آن دارید و احتمال نمی دهید که از کشورهای اسلامی است یا اینکه از حیوان تذکیه شده فراهم شده است، در رابطه با این چرم و فتوای آن گفته می شود که محکوم به نجاست است، اما در غیر این صورت چرم پاک می باشد.
آیت الله خامنه ای
پرسش: استفاده از چرم های وارداتی چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر شك دارید كه آيا از حيوانى می باشد كه شرعاً تذكيه شده است يا خير، برای این چرم و فتوای استفاده از آن میگوییم نجس نخواهد بود و تحقیق لازم ندارد ولی تا زمانی که تذکیه شرعی آن برای شما احراز نگردد همراه داشتن آن در نماز موجب بطلان نماز خواهد شد.
آیت الله خمینی(ره)
پرسش: آیا پوستهایی که از خارج از کشور وارد شده و در ساختن محصولات چرمی به کار برده می شود پاک می باشد یا نجس، درباره این نوع محصولات چرم و فتوای استفاده از آن توضیح دهید؟
پاسخ: پوستی که از کشورهای اسلامی وارد می شود محکوم به طهارت می باشد مگر آنکه مشخص شود ذبح آن حیوان به طریق غیر شرعی بوده است،
اما پوستی که از کشورهای غیر اسلامی وارد شده محکوم به نجاست می باشد مگر آن که احراز گردد ذبح آن حیوان به طریق شرعی بوده است یا احتمال بدهید که وارد کننده آن که مسلمان است، احراز تذکیه حیوان را نموده و پوست را به دست مسلمانان رسانده است.
پرسش: آیا چرمی که در بازار مسلمانان فروخته می شود پاک می باشد؟
آیت الله گلپایگانی
چرمی که در بازار اسلامی از دست مسلمانان خریداری کنید، پاک می باشد و اگر از دست کافر خریداری کنید بنا بر احتیاط واجب باید از آن اجتناب کنید مگر آن که بدانید کافر از دست مسلمان گرفته است ولی اگر در بازار کافر از دست کافر بگیرد، نجس می باشد مگر آن که بدانید از کشورهای اسلامی آمده است.
اگر یکی از اینها در بازار کفّار در دست مسلمان باشد احتیاط واجب است که از آن اجتناب از آن است کنید مگر آن که مسلمان با آن معامله طهارت کند و احتمال بدهید که طهارت آن را به دست آورده است، در این صورت پاک می باشد.
آیت الله سیستانی
در رابطه با این چرم و فتوای آن گفته اند نماز در آن چرم جایز می باشد.
آیت الله نوری
اگر بدانند آن مسلمان از کافر گرفته و احتمال دهند آن مسلمان رسیدگی کرده است که از حیوانی می باشد که به دستور شرع کشته شده و نیز بداند مسلمان با آن معامله پاکی کرده است، پاک می باشد؛ ولی اگر بداند رسیدگی نکرده است، نجس است.
آیت الله اراکی
در رابطه با مسأله گوشت و پیه و چرمی که از دست مسلمانی و یا از بازار مسلمانان گرفته شده، این چرم و فتوای آن می گوید که چرم پاک می باشد، هر چند ندانید که به دستور شرع کشته شده است یا خیر.
آیت الله خوئی
مسأله چرمی که احتمال دهیم آن را از حیوانی به دست آوردند که به دستور شرع کشته شده است پاک می باشد، ولی اگر از دست کافر بگیریم یا این که دست مسلمانی است که از کافر گرفته و رسیدگی نکرده است که از حیوانی می باشد که به دستور شرع کشته شده است یا خیر، نماز در آن چرم جایز نمی باشد.
ولی اگر آن را از بازار مسلمانها یا از مسلمانی گرفته باشد و معلوم نباشد که از کافر گرفته شده است، یا این که احتمال آن را بدهیم که تحقیق کرده است اگر چه از کافر گرفته باشید در رابطه با این چرم و فتوای آن گفته می شود که نماز خواندن در آن چرم جایز نمی باشد.
آیت الله تبریزی
در رابطه با این چرم و فتوای آن می گوید احوط نجاست آن می باشد.
آیت الله فاضل
در رابطه با چرم و فتوای چرمی که در دست مسلمان است گفته شده که پاک می باشد ولی اگر بدانیم که آن مسلمان از کافر گرفته است و به آن رسیدگی نکرده که ببیند آیا از حیوانی می باشد که به دستور شرع کشته شده است یا خیر، نجس نیست ولی نماز در لباسی که از آن چرم است، جایز نمی باشد.
آیت الله زنجانی
چرم و فتوای مسأله چرمی که احتمال بدهیم از حیوانی می باشد که به دستور شرع کشته شده است در چهار صورت پاک می باشد:
۱. در بازار مسلمانان تهیه شده است، هر چند از دست کافر گرفته باشیم. ۲. از مکانی در سرزمین های اسلامی یعنی سرزمینی که مسلمانان بر آن حکومت می‌کنند به دست آمده است.
در این دو صورت، اگر از بازار غیر اسلامی یا سرزمین غیر اسلامی وارد شده است، چنانچه احتمال بدهیم که پاکی و نجسی آن بررسی شده است، پاک می باشد اگر نه، نجس خواهد بود. هم چنین در برخی از فرض های این دو صورت تفصیلی می باشد که در مسئله بعد خواهیم گفت.
اگر کسی که آن چرم در دستش می باشد از پاک بودن آن خبر دارد با تفصیلی که در مسأله بعد می‌آید ۴. اگر ببیند که مسلمانان در آن نماز خوانده اند. و در غیر این چهار صورت، در حکم مردار می باشد و تمام احکام مردار برای آن باید انجام شود، بنابراین نجس است و خواندن نماز در آن چرم جایز نمی باشد و خرید و فروش آن هم باطل می باشد.
طبق مسأله ۹۶ و ۱۰۴ اختصاصی
آیت الله زنجانی: مسأله ۹۶ درباره چرم و فتوای آن می گوید اگر چرم از سرزمینی تهیه شده است که بر خلاف نظر شیعه برخی از اقسام مردار را پاک دانسته اند، مثلًا از سرزمین حنفیان و شافعیان که عقیده آن ها بر این است که دباغی پوست مردار را پاک می‌کند،
در صورت اول و دوم که در مسأله پیش درباره چرم و فتوای آن بیان شد باید از فروشنده سؤال کنیم که آیا این چرم را به طور مثال از حیوانی که به دستور شرع ذبح شده گرفته اید یا خیر؟
در صورتی که پاسخ مثبت باشد می‌توانیم احکام پاک بودن را برای آن چرم انجام دهیم ، مثلًا میتوان در آن چرم نماز بخوانیم، ولی نمی‌توانیم فقط به گفته فروشنده، به دیگران خبر دهیم که این چرم از حیوانی می باشد که به دستور شرع ذبح شده و همین طور اگر کسی که این چرم در دست آن می باشد در چنین سرزمینی بیان کند که از حیوانی به دست آمده که به دستور شرع ذبح شده است، نمی‌توانیم به تنهایی بیان کنیم که او این مطلب را به دیگران گفته است هر چند که می‌تواند احکام پاک بودن را برای این چرم انجام دهد.
چرم و فتوای شک در پاک بودن آن و اجزای آن حیوان
پرسش: آیا چرم و فتوای چرم های طبیعی وارداتی که شک داریم از حیوانی می باشد که ذبح شرعی شده است یا خیر، نجس است؟
پاسخ: اگر بدانید یا احتمال بدهید حیوان را ذبح اسلامی کرده اند، پاک بوده، وگرنه محکوم به نجاست می باشد.
پرسش: آیا خواندن نماز در کمربند چرمی که از کشور اروپایی خریداری شده و شک داریم که از پوست طبیعی می باشد یا مصنوعی و از پوست حیوان تذکیه شده می باشد یا خیر، از لحاظ شرعی دچار مشکل است؟ و نمازهایی که با آن خوانده شده، حکمش چیست؟
پاسخ : اگر شک در این داریم که آن چرم طبیعی می باشد یا مصنوعی، نماز با آن دارای اشکال نیست، ولی اگر بعد از احراز اینکه چرم طبیعی است، شک در این است که آیا از حیوانی می باشد که شرعاً تذکیه شده است یا خیر، نجس نمی باشد، ولی نماز با آن باطل خواهد بود، و نمازهای گذشته که در حال جهل به این حکم، خوانده شده قضا نخواهد داشت.
پرسش: اگر فردی، مدت زمانی نماز خود را با پوست حیوانی که تذکیه آن مشکوک بوده است و نماز با آن صحیح نمی باشد، خوانده باشد. طبق نظر مرجع تقلید او، اگر جزئی از حیوان حرام گوشت را به همراه داشته باشد، احتیاط واجب اعاده نماز خوانده شده می باشد، حال آیا حیوانی که تذکیه آن مشکوک می باشد، حکم حیوان حرام گوشت را خواهد داشت؟
پاسخ: حیوانی که تذکیه آن مشکوک می باشد، از لحاظ حرمت خوردن گوشت و عدم جواز نماز با پوست آن، در حکم میته خواهد بود، ولی نجس نمی باشد، و نمازهای گذشته اگر با جهل به این حکم، انجام گرفته باشد، محکوم به صحت خواهد بود.
پرسش: در مورد چرم و اجزای حیوانی که از بلاد غیر اسلامی تهیه شده است، نظر آیت الله خامنه ای چیست؟
پاسخ: اگر احتمال داده شود که حيوان ذبح اسلامى شده است، پاک می باشد و اگر يقين داشته اید که ذبح اسلامى نشده است، حکم این چرم و فتوای آن می گوید که محکوم به نجاست می باشد.
پرسش: آیا هنگام استفاده از کفشی که از پوست حیوان غیر مذکّی ساخته شده است، واجب خواهد بود که پاها قبل از وضو شسته شود؟ زیرا عده‌ای بیان کردند که در صورت عرق کردن پا در کفش، شستن آن واجب می باشد، و تجربه نشا می دهد که پا در هر کفشی به مقدار کم یا زیاد، عرق خواهد کرد. نظر آیت الله خامنه ای در این باره چه می باشد؟
پاسخ: اگر یقین داشته که کفش او از پوست حیوانی بوده که تذکیه نشده و احراز شده باشد که پا در کفش های مذکور عرق خواهد کرد، شستن پاها برای نماز واجب می باشد، ولی در صورت شک در عرق کردن پاها یا شک در تذکیه حیوانی که کفش از پوست آن ساخته شده، محکوم به طهارت می باشد.
_______________________________________________________________________________________________________________
پانویس
۱. ↑ ابن‌برّاج، المهذّب، ج ۲، ص ۴۴۲، قم ۱۴۰۶.
۲. ↑ ابن‌ادریس حلّی، کتاب‌السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی، ج ۳، ص ۱۱۳ـ۱۱۴، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۱۱.
۳. ↑ محمدحسن‌بن باقر نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج ۶، ص ۳۴۵، بیروت ۱۹۸۱.
۴. ↑ وهبه مصطفی زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلّته، ج ۱، ص ۲۵۴ـ ۲۵۵، دمشق ۱۴۱۸/ ۱۹۹۷.
۵. ↑ ابن‌ادریس حلّی، کتاب‌السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی، ج ۳، ص ۱۱۴، قم ۱۴۱۰ـ۱۴۱۱.
۶. ↑ یوسف‌بن احمد بحرانی، الحدائق النّاضره فی احکام العتره الطاهره، ج ۵، ص ۵۲۲ ـ۵۲۶، قم ۱۳۶۳ـ۱۳۶۷ ش.
۷. ↑ علی غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروه الوثقی: کتاب الطهاره، ج ۳، ص ۲۷۵، تقریرات درس آیه الله خوئی، ج ۳، قم ۱۴۱۰.
۸. ↑ محمدحسن‌بن باقر نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، ج ۸، ص ۴۸ـ۴۹، بیروت ۱۹۸۱.
۹. ↑ محمدکاظم‌بن عبدالعظیم طباطبائی‌یزدی، العروه الوثقی، ج ۱، ص ۱۳۲، قم ۱۴۱۷۱۴۲۰.
۱۰. ↑ محمدکاظم‌بن عبدالعظیم طباطبائی‌یزدی، العروه الوثقی، ج ۱، ص ۲۹۴، قم ۱۴۱۷۱۴۲۰.
۱۱. ↑ محمدکاظم‌بن عبدالعظیم طباطبائی‌یزدی، العروه الوثقی، ج ۲، ص ۳۳۴، قم ۱۴۱۷۱۴۲۰.
۱۲. ↑ روح‌الله خمینی، کتاب الطهاره، ج ۳، ص ۵۰ ـ ۵۵، قم ۱۴۱۰.
۱۳. ↑ ابوبکربن مسعود کاسانی، کتاب بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ج ۱، ص ۸۵، بیروت ۱۴۰۲/ ۱۹۸۲.
۱۴. ↑ یحیی‌بن شرف نووی، المجموع: شرح المهذّب، ج ۱، ص ۲۱۴ـ۲۱۶، بیروت: دارالفکر.
۱۵. ↑ حرّ عاملی، ج ۳، ص ۴۹۰ـ۴۹۴
۱۶. ↑ محمدکاظم‌بن عبدالعظیم طباطبائی‌یزدی، العروه الوثقی، ج ۱، ص ۲۹۵، قم ۱۴۱۷۱۴۲۰.
۱۷. ↑ روح‌الله خمینی، تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۱۰۵، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۱۸. ↑ روح‌الله خمینی، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ج ۱، ص ۹۷ـ۹۹، استفتاآت از محضر حضرت آیه اللّه العظمی امام خمینی، قم ۱۳۶۶، ش.
۱۹. ↑ محمدرضا گلپایگانی، مجمع المسائل، ج ۱، ص ۴۰، قم ۱۴۰۹.
۲۰. ↑ روح‌الله خمینی، تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۱۰۵، بیروت ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
۲۱. ↑ محمدرضا گلپایگانی، مجمع المسائل، ج ۱، ص ۴۰، قم ۱۴۰۹.
۲۲. ↑ احکام المغتربین، وفقاً لفتاوی عشره من مراجع التقلید، ج۱، ص ۳۴، اعداد و تنظیم حسین حسینی، تهران: مرکز الطباعه و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت (ع)، ۱۴۲۰.
۲۳. ↑ احکام المغتربین، وفقاً لفتاوی عشره من مراجع التقلید، ج۱، ص ۱۰۷، اعداد و تنظیم حسین حسینی، تهران: مرکز الطباعه و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت (ع)، ۱۴۲۰.
۲۴. ↑ احکام المغتربین، وفقاً لفتاوی عشره من مراجع التقلید، ج۱، ص ۱۱۱ـ۱۱۲، اعداد و تنظیم حسین حسینی، تهران: مرکز الطباعه و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت (ع)، ۱۴۲۰.
۲۵. ↑ احکام المغتربین، وفقاً لفتاوی عشره من مراجع التقلید، ج۱، ص ۱۱۴ـ ۱۱۵، اعداد و تنظیم حسین حسینی، تهران: مرکز الطباعه و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت (ع)، ۱۴۲۰۵۴.
۲۶.↑ احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج ۱۸، ص ۲۸۹ـ۲۹۰، قاهره ۱۹۲۳ ـ۱۹۹۰.
۲۷. ↑ احمد بن عبدالوهاب نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج ۱۸، ص ۲۹۲، قاهره ۱۹۲۳ ـ۱۹۹۰.
۲۸. ↑ محمد بن مسعود کازرونی، نهایة المسؤول فی روایة الرسول، ج ۱، ص ۳۴۵، ترجمه و انشای عبدالسلام بن علی ابرقوهی، چاپ محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۶ ش.
۲۹. ↑ محمد بن مسعود کازرونی، نهایة المسؤول فی روایة الرسول، ج ۱، ص ۳۴۷، ترجمه و انشای عبدالسلام بن علی ابرقوهی، چاپ محمدجعفر یاحقی، تهران ۱۳۶۶ ش.
۳۰. ↑ جرجی زیدان، تاریخ‌التمدن الاسلامی، ج ۱، ص ۹۳ـ۹۴، مصر ۱۹۱۴.
