چرم طبیعی چیست؟
چرم، ماده ای طبیعی، بادوام و منعطف می باشد که از دباغی پوست حیواناتی مانند گاو، گوسفند، بز، اسب، کروکودیل، شترمرغ، شتر، گاومیش و خوک و انواع حیوانات دیگر به دست می آید.
امروزه از پوست گوساله، بز و گوسفند بیشترین استفاده می شود. در فرایند دباغی، پوست فساد پذیر جانوران به یک مادهٔ طبیعی پایدار، دایمی و انعطاف پذیر با کاربرد های مختلف تبدیل می شود. با توجه به پیشرفت تکنولوژی چرم های گیاهی که حاصل فراوری گیاهانی مانند ذرت و کاکتوس هستند در بین طرفداران گیاه خواری محبوبیت بسیاری پیدا کرده است.
علت قیمت بالای چرم، دشواري هاي فراواني می باشد كه در مسير توليد آن به وجود می آید. در عوض، طول عمر اجناس چرمي آن چنان بلند می باشد كه قيمت بالايش را توجيه کرده است. این اجناس حداقل ۲۰ سال عمر مي کنند و اگر بلاي غير طبيعي سرشان نياوريد، مرگ طبيعي آن ها را به راحتي نمی توانید ببینید اما آن بلا هاي غير طبيعي كه در اثر بي دقتي در نگهداري از آن ایجاد می شوند هم كم نخواهند بود.
بزرگ ترين دشمن چرم طبيعي، آب می باشد. آب، لايه محافظ چرم را كه در زمان ساخت بر سطح آن قرار گرفته است، از بین میبرد. به طور کلی هر عاملي كه موجب از بين رفتن اين لايه خواهد شد، و آن را در معرض خطر قرار خواهد داد.
ايجاد لكه هاي جوهر روي چرم و تلاش براي پاک کردن اين لكه، احتمالا به آن آسيب جدي وارد می کند. گرد و غبار و تابش مستقيم آفتاب تابستاني هم از دشمنان آن می باشند. بنابراين اگر از مبلمان با رويه چرمي استفاده می کنید، از كناره هاي پنجره آن را دورتر قرار دهید و اگر كت چرمي استفاده میکنید، آن را با استفاده از آويز، در كمدي نگهداری کنید كه در معرض گرد و غبار كمتري باشد .
استفاده از آويز به اين دليل اهمیت دارد كه هيچ يك از جنس هاي چرمي را نبايد مچاله يا تا کنید چون در محل تا خوردگي، گردوغبار بيشتري ذخیره می شود و رگه‌هايي بر آن ها به وجود مي آيد كه به راحتي از بین نخواهد رفت و از آن بايد در محلي خشك و خنك نگهداري شود.
بازار های جهانی پوست
بحران اقتصادی اواخر دهه ۲۰۰۰ تأثیر بسیاری بر روی بازار های جهانی پوست و چرم گذاشته است. از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۰۹ میزان تولید به دلیل بحران اقتصادی در حدود ۰٫۵٪ و قیمت ها تا ۳۰٪ افت داشته است. از سال ۲۰۱۲ قیمت ها ثابت شده است و با رشدی که در سال‌های پس از بحران به وجود آمده، قیمت ها به بالای دوران قبل از بحران صعود کرده است.
در سال ۲۰۱۷ حجم بازار جهانی کالا های چرمی را ۴۱۴٫۰ میلیارد دلار ارزیابی کرده اند و پیش بینی می شود این بازار در سال ۲۰۲۵ به ۶۲۹٫۶۵ میلیارد دلار خواهد رسید.
مسائل زیست محیطی
در سال ۲۰۰۹ شرکت نایک و تیمبرلند خرید چرم از بخش‌های جنگل زدایی شده ی جنگل های آمازون را متوقف کرده اند. این عمل تنها چند هفته پس از گزارش سازمان صلح سبز صورت گرفته است که نشان می دهد گله های دامداری های منطقهٔ آمازون باعث تخریب جنگل های آمازون خواهد شد.
تاریخچه چرم ایران
سراجی، نامی می باشد که به هنر چرم سازی سنتی در ایران می گویند. همچنین به کسانی که این شغل یا حرفه را انجام می دهند، سراج نیز گفته می شود. در گذشته چرم در تولید و ساخت کفش، کیف، زیورآلات، زین اسب، کمربند و تزئین صندوق های قدیمی مورد استفاده قرار می گرفت.
در دوران قاجاریه ، شهر همدان مرکز تولید چرمی بود که به چرم همدانی معروف بود. این نوع چرم را از پوست گوسفند تولید می کردند. پس از آن، امیرکبیر در سال ۱۲۶۷ پوست های زیادی را به نمایشگاهی در لندن ارسال کرد.
در همین دوران بود که پوست و چرم را از شهر های مختلف ایران به روسیه، هند و عثمانی صادر می کردند. علاوه بر این ها، نخستین کارخانه چرم سازی در ایران در سال ۱۳۰۸ در شهر تبریز دایر گردید. پس از آن در سال ۱۳۱۱ اولین کارخانه ماشینی چرم سازی توسط اردشیر یگانگی در همدان تأسیس شد.
انواع چرم
مصنوعی
چرم مصنوعی از گیاهان ساخته می شود و به آن، چرم گیاهی یا وگان هم می گویند. از چرم مصنوعی در تولید روکش صندلی، پالتو، کیف، کفش و دیگر محصولات دیگر استفاده می شود.
این چرم همانطور که از نامش پیداست پارچه ای می باشد که به صورت مصنوعی با مواد پلاستیکی ساخته شده و دارای ظاهری شبیه به چرم طبیعی است با این تفاوت که در ساختار آن از مواد طبیعی استفاده نمی شود.
معمولا از این نوع چرم برای تولید محصولات و کالا های چرمی چون مبلمان، لوازم های اداری، چرم های پارچه نما برای تولید لوازم داخلی خودرو، لباس و سایر انواع کالا های مصرفی به کاربرده می شود.
این بدان معنی می باشد که در تولید این آن هیچ عنصر طبیعی در ساخت آن دخیل نمی باشد، بر عکس چرم طبیعی را با سلاخی کردن حیوانات تولید می کنند. چرم مصنوعی از پوست حیوانات ساخته نمی شود و از طریق مواد صنعتی که به محیط زیست آسیب نمی رساند تولید می کنند.
چرم مصنوعی (صنعتی) جایگزینی برای چرم در زمینه هایی مانند اثاثه یا لوازم داخلی، لباس، کفش و پارچه و دیگر مورد استفاده قرار می گیرد،
تولید مصنوعی «چرم ها» به تازگی تکامل یافته به طوری که یک پوسته لایه پوشش در بالای یک پلیمر مصنوعی مخلوط قرار گرفته؛ بنابراین در تعریف چرم «مصنوعی» روش های تولید، دیگر لزوماً نیاز به چرم مخلوط شامل از دانه های پوست گاو خام برنزه یا پوشش داده شده و یا لایه های فیبری ندارد.
چرم مصنوعی، از پلاستیک ساخته شده و معمولاً در پوشاک و پارچه ها مورد استفاده می گیرد. که آن را تحت نام های زیادی به فروش می رسانند از جمله این نام ها “چرم مصنوعی”، ” صنعتی”، “غیر طبیعی”، “PU” و…
این چرم به دلیل قیمت پایینی که دارد یکی از انتخاب های رایج برای تولید محصولات چرمی غیر طبیعی است. چرم مصنوعی نسبت به چرم طبیعی دارای کیفیت پایینی است اما ظاهر مناسب و قیمت پایین آن موجب شده است تا طرفداران زیادی داشته باشد.
چرم مصنوعی دارای سه نوع اصلی می باشد:
PU (پلی اورتان)
PVC (پلی وینیل کلراید)
میکروفیبر
PVC چیست؟
چرم مصنوعی پی وی سی (پلی وینیل کلراید) از پارچه های مختلفی مانند پارچه بافته، پارچه تریکو یا پارچه غیر بافته شده به عنوان ماده زیر لایه، همراه با یک لایه فوم پی وی سی بر رویش تولید می شود. بیشترین کاربرد را چرم مصنوعی PVC در صنایع پوشاک از جمله تهیه لباس چرمی، دستکش، کفش، کیف های اداری، تولید روکش مبلمان و صندلی های ماشین و … دارد.
PU چیست؟
چرم PU یا (پلی اورتان) یک نوع چرم مصنوعی می باشد که در آن پلی اورتان (PolyUrethane) روی یک لایه زیرین کشیده شده و همین امر دلیل نامگذاری آن به PU، است. PU، ابتدا برای استفاده در صنعت چرم مصنوعی کفش اختراع و به بازار عرضه شده بود، اما بعد از مدتی تغییراتی در آن داده شده است تا در صنعت مبلمان و خودرو نیز مورد استفاده باشد.
میکروفیبر چه نوع چرمی می باشد؟
میکروفیبر یا میکروفایبر یک نوع چرم کاملا درجه یکی می باشد که آن را از چرم مصنوعی می سازند که حتی به آن الیاف فوق العاده نیز می گویند. میکروفیبر دارای بافت نرمی است که برای تزئین کیف، لباس، کفش، وسایل نقلیه و مبلمان در بازار مورد استفاده قرار می گیرد.
روش های تشخیص چرم مصنوعی و طبیعی
تشخیص چرم مصنوعی و طبیعی همیشه ساده نخواهد بود، حتی برای متخصصین. گونه هایی از چرم مصنوعی وجود دارد که در نگاه اول نمی توان تفاوت آن ها را از چرم طبیعی دانست. در این گونه موارد باید به آزمایشگاه ها رجوع کرد. در ادامه تعدادی از ویژگی های کلیدی را آورده ایم.
رنگ پشت
چرم مصنوعی معمولاً پشتی پارچه ای دارد که دارای پوشش پلاستیکی صاف و دانه ای می باشد اما طبیعی پشتی فیبری دارد هم،چنین چرم های مصنوعی ای نیز وجود دارند که پشت آن ها همانند طبیعی می باشند.
ساختار دانه
الگوی دانه چرم واقعی نسبت به چرم مصنوعی بسیار نامنظم تر می باشد؛ زیرا چرم مصنوعی باید دارای نقش باشد در نتیجه سطح یکنواخت تری را در آن ایجاد می کنند.
لبه برش خورده
زمانی که چرم مصنوعی را برش دهیم در آن لبه هایی صاف و تمیز ایجاد می شود. به طوری که در طبیعی هنگامی که چرم را برش دهیم، اثر تقریباً مشابهی ایجاد می شود.
چرم ساختاری فیبری دارد که می توان آن را تحت یک ذره بین ببینیم. طرف دانه دارای یک لایه فیبر متراکم می باشد و نسبت به مرکز و عقب بیشتر فیبردار است. در مورد چرم مصنوعی، لایه بالا بسیار متراکم و بدون فیبر می باشد.
در مقابل افزایش دما
چرم مصنوعی با حرارت بالا و به خوبی سوخته، در حالی که چرم طبیعی فقط درخشیده و آتش نخواهد گرفت. چرم مصنوعی سوزانده شده دارای رایحه ای مانند پلاستیک سوخته است، در حالی که طبیعی سوزانده شده دارای رایحه ای مانند موهای سوزانده شده است.
سوالات رایج درباره چرم مصنوعی
1. آیا کیفیت چرم مصنوعی مانند طبیعی است؟
پاسخ: بله. انواع مختلفی از چرم های مصنوعی مانند PVC، PU، میکرو الیاف و… در بازار موجود می باشند که دارای مدل های زیادی هستند به عنوان مثال ( PU دارای PU سنتی، PU بدون حلال، PU بدون آب و… ).
PU بدون حلال با بیش از 7 سال هیدرولیز و چرم میکرو الیاف ویژگی های برتر نیز دارند و جایگزین بسیار خوبی برای چرم واقعی می باشند.که از آن در بزرگترین مارک هایی مانند تسلا، IKEA و… استفاده می شود.
2. آیا چرم مصنوعی وگان بدون استفاده از پوست حیوانات ساخته می شود؟
پاسخ: بله
3. آیا چرم مصنوعی با محیط زیست سازگار می باشد؟
پاسخ: بله ، سازگار با محیط زیست می باشد و به هیچ وجه حاوی مواد تجدید ناپذیر نخواهد بود.
4. دوام چرم مصنوعی چه مدت است؟
پاسخ: جواب این پرسش بسیار دشوار می باشد ، زیرا این امر به نحوه استفاده از چرم های مصنوعی و انواع مختلف آن بستگی خوهد داشت. چرم PU بدون حلال می توان 7 هفته هیدرولیز (یعنی 7 سال) خوب دوام آورد و چرم میکروفیبر نیز از ویژگی های برتری در ماندگاری برخوردار است.
5. قیمت خرید چرم مصنوعی چقدر می باشد؟
پاسخ: این سوال هم به کیفیت و انواع آن بستگی خواهد داشت، اما چرم مصنوعی با کیفیت دارای قیمت کمتری نسبت به چرم طبیعی است. به طور کلی، اگر چرم مصنوعی با چرم واقعی مقایسه شود، مزیت رقابتی از نظر قیمت را خواهد داشت.
چرم جوشانده
چرم جوشانده چرمی است که با قرار دادن در آب داغ، شناور و سفت شده است. در گذشته پس از عمل سفت کردن این چرم، برای ساخت زره ها و همچنین در اتصال کتاب ها مورد استفاده قرار می گرفت.
این نوع چرم، تنها چرمی می باشد که در حکاکی و قالب گیری چرم مناسب است. در زمان گذشته چرم مراکشی برای صحافی کتاب مورد استفاده قرار می گرفت.این چرم با مستحکم ترین چرم های دیگر می تواند برابری کند اما در عین حال، بسیار نرم و منعطف می باشد.
چرم گیاهی
چرم گیاهی چرمی می باشد که با روش گیاهی دباغی شده است. همانطور که می دانید چرم طبیعی نوعی پوست حیوانی می باشد. پوست نیز یک نوع پلیمر طبیعی است. به همین جهت برای تغییر در پوست حیوان تانن گیاهی مورد استفاده قرار می گیرد.
در ساخت چرم گیاهی، پوست حیوان را درون محلول تانن و آب قرار داده سپس چندین بار این عمل را تکرار می کنند و با استفاده از این محلول چرم گیاهی تولید می شود. این عمل زمان بسیاری می برد و امکان دارد مدت 10 الی 15 روز به طول بیانجامد. در این عمل، محلول آب و تانن، جایگزین آب موجود در پوست چرم شده است.
در این روش پوست در کمترین و یا بیشترین میزان غلظت این محلول سنجیده می شود تا مقاومت آن را بررسی شود. البته برای افزایش مقاومت چرم ، بارها این عمل تکرار می شود تا محصول به دست آمده باکیفیت شود. دباغی با کمک محلول تانن تا جایی ادامه پیدا می کند که میزان آب موجود در داخل پوست به طور کامل تخلیه شده و با محلول جایگزین شود.
چرم گیاهی که از این روش به دست می آید، بافت سفت و خشکی نداشته ولی دارای مقاومت بالایی است اما این روش به جهت داشتن ایراد هایی مانند طولانی بودن زمان آن، با روش دباغی کرومی جایگزین شده است.
لازم به ذکر می باشد که بگوییم در روش دباغی کرومی به جهت استفاده از مواد شیمیایی مانند کروم، به محیط زیست آسیب های زیادی وارد می کند. اما از بابت زمان، سرعت نتیجه گیری در این روش به مراتب بیشتر از روش گیاهی می باشد.
چرم هایی که به روش گیاهی ساخته شده در قیاس با چرم های کرومی دارای مزیت هایی هستند که در ادامه آورده ایم:
ظاهر زیباتر
سطح چرم هایی که به روش گیاهی تولید و رنگ شده اند، حالت طبیعی خود را حفظ کرده است. رگه ها، خطوط و بافت پوست در چرم های گیاهی، شکل اصلی خود را از دست نداده؛ در حالی که در روش کرومی، سطح منافذ چرم حالت طبیعی خود را از دست می دهد و با لایه ای از رنگ پوشیده شده است.
همچنین در چرم های گیاهی، دورنگی بودن حالت طبیعی چرم می باشد، اما چرمهای کرومی دورنگ، با استفاده از پیگمنت رنگ شده اند و حالتی مصنوعی و کارخانه‌ای به خود گرفته اند.
حافظ سلامت
در فرآیند تولید چرم های گیاهی از فلز های سنگین و مواد شیمیایی سمی استفاده نشده و به همین جهت این نوع چرم آسیبی به پوست و بدن انسان وارد نخواهد کرد.
در بسیاری از کشورهای دنیا، استفاده از چرم های کرومی در پوشاک کودکان ممنوع می باشد؛ به این علت که حساسیت پوست کودکان در برابر عوارض کروم بیشتر از بزرگسالان می باشد.
از چرم های گیاهی در آستر کفش استفاده می شود، زیرا این نوع از چرم، دم و بازدم زیادی داشته و منافذ آن توسط مواد شیمیایی پر نمی شود، باعث جذب عرق پا و از رشد قارچ و ایجاد بیماری و بوی بد در پا جلوگیری می کند.
مقاومت بالاتر
چرم هایی که با استفاده از کروم رنگ و ساخته شده، پس از مدتی حالت کشیدگی به خود پیدا کرده، اما چرمهای گیاهی ساختار خود را در فرآیند تولید حفظ کرده و دچار کشیدگی نمی شود و بعد از استفاده حالت آن تغییر نمی کند.
منعطف تر
چرم گیاهی در قیاس با چرم کرومی، انعطاف بیشتری داشته و برای تولید کنندگان محصولات چرمی و تولید کنندگان مبلمان، استفاده از این نوع چرم آسان تر خواهد بود. تولید کنندگان با خلاقیت سعی دارند با استفاده از چرم محصولات خاص را روکش کنند و چرم گیاهی به جهت انعطاف پذیری و ماندگاری بالایی که داشته، برای آن ها ارجحیت دارد.
بوی خوشایندتر
به این سبب که در فرآیند ساخت و تولید چرم گیاهی از ماده طبیعی تانن استفاده می کنند، این نوع چرم دارای بوی متفاوت و مطبوعی است؛ حال آن که چرم های کرومی، معمولا بوی مطبوع ندارند و گاه بویی آزار دهنده نیز دارند.
کیفیت بالاتر
از آن جهت که در چرم های گیاهی، منافذ پوست باز می باشد و با لایه رنگ، پوشانده نشده است، استفاده کردن از پوست‌های آسیب دیده، لکه یا زدگی دار در تولید این نوع از چرم ها امکان پذیر نمی باشد و به همین جهت آن ها کیفیت بالایی دارند.
البته چرم های گیاهی دارای دو ویژگی دیگر هم هستند که استفاده از آن ها را خاص تر کرده؛ اول این که این چرم ها به دلیل داشتن مزیت ها و ویژگی هایشان، گران قیمت تر می باشند. ویژگی دیگرشان این است که مانند هر محصول با ارزش دیگری، لازم است از آن ها مراقبت و نگهداری ویژه ای شود.
استفاده از واکس های معمولی و غیر استاندارد به سطح این چرم ها آسیب خواهد رساند و برای نگهداری از آن ها باید از واکس های مخصوص چرمهای گیاهی استفاده کنید.
